مخاطب شناسیِ معلم (شناخت خصوصیات و روحیات فراگیران)

مخاطب شناسیِ معلم (شناخت خصوصیات و روحیات فراگیران)

تدریس، به مجموعه فعالیت هایی گفته می شود که هدفدار است و آگاهانه صورت می پذیرد و به گونه ای اتفاقی یا تصادفی قوام نمی گیرد. فعالیت هایی که در تدریس نقش اساسی دارند. بر سه رکن اساسی یعنی معلم، شاگرد و مواد درسی استوارند.

قرآن کریم درباره حضرت یوسف علیه السلام می فرماید: «چون به سن جوانی و بلوغ رسید، حکمت و دانشش ارزانی داشتیم و نیکوکاران را بدین سان پاداش می دهیم». (یوسف: 22)

نخستین گام برای تأثیرگذاری استاد آن است که ویژگی های سنی و شخصیتی گروهی را که با آنها رو به روست، دریابد. شناخت و درک اندیشه ها، توانایی ها و خواسته های مخاطبان، در کارآمدی فرایند تعلیم و تربیت ضروری و راهگشاست.

بوعلی سینا می گوید:

اگر فراگیری همه علوم برای همگان ممکن بود، هیچ کس را نمی یافتید که از فرهنگ بی نصیب باشد، ولی چنین نیست؛ زیرا استعدادها متفاوتند و بر این اساس، باید متناسب با توانایی ها، دانش های سودمند در اختیار دانش پژوه قرار گیرد.

از عالمی پرسیدند: کدام علم زیانش بیشتر است؟ گفت: علمی که به سفله (احمق) تعلیم دهند.

پیام متن:

توجه به قابلیت ها و استعدادهای مخاطب در فرایند تدریس.

ایجاد انگیزش و شوق به یادگیری و پژوهش

اگر علاقه مندی انسان ها به تحصیل علم فزونی گیرد و انگیزه های فراگیری و یادگیری تقویت شوند، لذت حاصل از آن، برای دانش آموز و دانشجو از هر لذتی با ارزش تر خواهد بود. ابوحنیفه گوید: «هرگاه مسئله ای فهمیدی، گفتی: کجااند پادشاهان از این لذت که ماراست؟ اگر بدانند، بر سر آن مقاتله کنند».

درباره نقش انگیزه و رغبت، در رسیدن انسان به هدف های والا سخن بسیار است. جامعه پویا و شکوفا، نتیجه حضور اثرگذار و جهت دهنده استاد به انگیزه های دانشجویان برای باروری علمی و معنوی است. جان دیویی، یکی از بزرگان تعلیم و تربیت می گوید:

در رغبت، نیروی سوق دهنده انسان ها موجود است. در هر تجربه ای که برای دست یابی به هدفی کسب شود، رغبت نقش عمده ای را بازی می کند. کسی که اهمیت رغبت را درک کند، متوجه خواهد شد ذهن تمام فراگیران با وجود آنکه دارای یک معلم و یک کتاب مشترک هستند، یکسان فعالیت نمی کند.

پیام متن:

نقش انگیزه و رغبت در دست یابی به اهداف.

برخورد صداقت آمیز و عطوفت بار با فراگیر

جویاشدن استاد از حال دانش آموزان و دانشجویان و گفت و گوی صمیمانه با آنان رابطه میان شان را از حالت یک طرفه، خشک و بی روح درمی آورد و موجب علاقه مندی بیشتر آنان به حضور فیزیکی در کلاس می شود و شخصیت مثبت تأییدشده ای را از استاد در نظر آنان جلوه گر می سازد. حضرت علی علیه السلام می فرماید: «گشاده رویی موجب دوام دوستی است.» همچنین باید استاد در پرهیز از خشونت لفظی و کلامی بکوشد. حضرت رسول اکرم صلی الله علیه و آله در ارتباط با این قضیه صریحا به معلمان دستور می دهد که مطالب را به مردم بیاموزید، ولی خشونت نداشته باشید و بدانید آموزگاری، ارزشمندتر از خشونت ورزی است. ناگفته نماند رفتار همراه با عطوفت و صداقت و برقراری ارتباطی دوستانه با دانش آموزان و دانشجویان، یکی از عوامل مهم ایجاد شوق و انگیزه در آنها، برای یادگیری و پژوهش است.

پیام متن:

1. پرهیز از ارزش های نامطلوب در تدریس؛

2. برقراری ارتباط دوسویه و صمیمانه با دانشجو.

آمادگی علمی و تسلط بر موضوع تدریس

یکی از مهم ترین ضروریات حرفه معلمی، بالابردن توان علمی و غنای فکری استاد و در عین حال به روزکردن اطلاعات است. استادی که دانش کافی در رشته و موضوع تدریس خود ندارد، هم حرمت علم را می شکند و حقوق دانشجویان را تباه می سازد و هم شأن و منزلت خود را پایین می آورد. امام صادق علیه السلام می فرماید: «کسی که به مسائل و موضوعات زمان خویش آگاه باشد، از روبه رو شدن با مشکلات و مهیا شدن برای رویارویی با آن در نمی ماند.» با حضور گسترده رسانه های مختلف و ارائه اطلاعات متفاوت و گاهی متعارض، بر استاد لازم است دانش خود را با نوآوری ها و حقایق جدید پیوند زند.

البته امروزه متخصصان تعلیم و تربیت عقیده دارند که در تدریس موفق، تنها دانسته ها و اطلاعات علمی برای معلم کافی نیست، بلکه استاد باید مهارت هایی نیز داشته باشد تا بتواند به خوبی از عهده تدریس برآید. بخشی از این مهارت ها به حرفه معلمی مربوط است، مثل روش تدریس، پرسش یا ارزشیابی و بخشی از آن، جنبه های رفتاری، گفتاری و عاطفی استاد را دربرمی گیرد.

پیام متن:

1. تلاش استاد در ارتقای توان علمی خود؛

2. به روزکردن اطلاعات؛

3. بهره گیری از روش تدریس مناسب.

صبر و کوشش در تفهیم مطالب

مسلم است به منظور رسیدن به این خواسته، معلم باید از فنون تدریس آگاهی لازم و تجربه کافی داشته باشد. به کارگیری زبان مناسب با موضوع تدریس، بهره بردن از وسایل آموزشی و کمک آموزشی، عینی ساختن مطالب به کمک مثال های ملموس، گروهی کردن کارهای عملیاتی و آزمایشگاهی، از جمله روش های کارآمد در تفهیم گفته های علمی است. صبر و حوصله استاد برای به بارنشاندن فرایند یاددهی ـ یادگیری، با استفاده از روش تدریس مناسب مؤثر و ضروری است. حضرت علی علیه السلام فرموده است: «صبر، مایه کمک و مدد در هر کاری است».

باغبانی خدمت گل می کنی	رنج خارش را تحمل می کنی
رنج خار باغبان را کس ندید	خون دل خورد و چنین گل پرورید

سعدی

پیام متن:

1. روش تدریس مناسب؛

2. برخورداری از صبر و تحمل کافی در تدریس.

پرهیز از فخرفروشی و خودستایی

حضرت عیسی علیه السلام به حواریون فرمود: حکمت به وسیله تواضع رونق می یابد و مردم از آن بهره مند می شوند، نه به وسیله تکبر. چنانچه زراعت، در زمین هموار می روید نه در زمین سخت. به راستی که خودبزرگ بینی استاد و غره شدن او به مشتی محفوظات، از آفت های عرصه تعلیم و تربیت در نابودی ارزشمندترین خصوصیات های یک معلم است. حضرت علی علیه السلام تعریف انسان از خودش را زشت ترین کلام راست می داند.

علم حقیقی، بر خضوع قلبی انسان می افزاید و آثار خودبرتربینی را از میان برمی دارد. هر علمی که بر غرور انسان بیفزاید و گمان برتری را در او تقویت کند، علم واقعی نیست. پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله ، دانشی را که به خضوع در برابر حق و رهایی از خودبینی نینجامد، علم سودمندی نمی داند.

بزرگان نکردند در خود نگاه	خدابینی از خویشتن بین مخواه
تواضع سر رفعت افرازدت	تکبر به خاک اندر اندازدت
چو استاده ای بر مقامی بلند	بر افتاده، گر هوشمندی نخند

سعدی

پیام متن:

دوری از خودبرتربینی و تکبر و گرایش به فروتنی.

پرهیز از گفتار بدون عمل

از استادی پرسیدند: چرا ما را پند و اندرز نمی دهی؟ در پاسخ گفت: دو آیه از قرآن، مرا از این کار بازدارد؛ یکی آنکه قرآن می گوید: چگونه شما مردم را به نیکوکاری دستور می دهید، ولی خود را فراموش کرده اید؟ کتاب خدا را می خوانید، پس چرا تعقل و اندیشه نمی کنید؟ (بقره: 44) و آیه دیگر آنکه: بترسید از اینکه سخنی بگویید و خلاف آن را عمل کنید که بسیار سخت خدا را به خشم می آورد. (صف: 3)

علم چندان که بیشتر خوانی	چون عمل در تو نیست نادانی
نه محقق بود نه دانشمند	چارپایی بر او کتابی چند
آن تهی مغز را چه علم و خبر	که برو هیزم است یا دفتر

پیام متن:

هماهنگی بین گفتار و کردار.

صراحت و صداقت در ارائه نظرات

استاد موفق، استادی است که در بیان دیدگاه های درست خود، صراحت، متانت و شجاعت را همراه سازد و در صورت ندانستن مطلبی، بدون آنکه در خود احساس عجز و شکست کند، از کلمه «نمی دانم» یا «تحقیق می کنم و بعد جواب می دهم» کمک بگیرد.

از بزرگی مسئله ای پرسیدند، گفت: نمی دانم، گفتند: شرمت نمی آید که می گویی نمی دانم، در حالی که فقیه و دانشمندی؟ گفت ملائکه را شرم نیامد که گفتند: «سُبْحانَکَ لا عِلْمَ لَنا؛ منزهی تو، ما را دانشی نیست».

پیام متن:

شجاعت در اعتراف به نادانسته ها.

ترغیب دانشجویان به تفکر، نقد و استقبال از پرسش های آنان

بزرگان تعلیم و تربیت بر این باورند که نباید اندیشه ها را به دانشجو تزریق کرد، بلکه رسالت استاد آن است که چگونه اندیشیدن را به شاگردانش بیاموزد. او باید فرصت های کافی و مناسبی را برای فعال سازی ذهن فراگیر فراهم آورد. دادن اطلاعات مفید و دقیق به مخاطب و درخواست از او برای تحلیل ذهنی مسئله و حل آن و ایجاد زمینه همکاری و هم فکری با دیگران، استاد را در این امر یاری می کند. روش هایی همچون روش حل مسئله، روش فعالیت پروژه ای، تمرین و بحث گروهی، فعالیت جمعی، مباحثه علمی، همگی فرصت های گران قدری را برای یادگیری بهتر فراهم می سازد.

پیام متن:

کمک به چگونه اندیشیدن، با به کارگیری روش های علمی در فرایند تحصیل.

پرهیز از مقایسه، تبعیض، غیبت، عقده گشایی و خصومت شخصی با دانشجو

مسلم است که ارزش و شأن استاد والاتر از انجام این گونه رفتارهای ناشایست است. انس بن مالک از پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله روایت کرده است:

هرکس که عهده دار آموزش سه فرد از امت من شود و آنان را به طور یکسان آموزش ندهد و میان مستمند و ثروتمند تفاوت بگذارد، خدای بزرگ او را در قیامت با خائنان محشور سازد.

همچنین قرآن به ما دستور می دهد، در مورد کسی که با ما به بدی رفتار کرده است، به خوبی و نیکی پاسخ دهیم؛ چه بسا که با همین نیک رفتاری، دشمن به دوست بدل شود.

پیام متن:

یکسان نگری استاد به دانش پژوهان.

امیدبخشی و توکل آفرینی

امیدوار ساختن دانشجو به موفقیت های او در آینده، همراه با بیان فراز و نشیب های علم آموزی، واقع بینی و رغبت افزایی دانشجو را در پی دارد. برای این منظور، آشناکردن مخاطبان با زندگی پررنج و تلاش دانشمندان، مصداق های عملی این حقیقت را فراروی آنان قرار می دهد.

اساس نیروی روح، توکل است. انسان هر اندازه نعمت به دست آورد و به آن اعتماد بورزد و راهکارهای حفظ و نگهداری آن را بداند، ولی پشتوانه مطمئنی نداشته باشد، استفاده از آن موهبت ها همراه با پریشانی خاطر و نگرانی از دست دادن شان همراه خواهد شد و چه تکیه گاهی برتر از حی قادر متعال.

تکیه بر تقوا و دانش در طریقت کافریست

راهرو گر صد هنر دارد توکل بایدش

حافظ

پیام متن:

توکل به قادر متعال و امیدآفرینی در دانشجو.

تکریم شخصیت و پذیرش هویت شخصی دانشجو

احترام به تفاوت های فردی و استعدادهای مختلف و پذیرش هویت شخصی مخاطب، در فرایند یادگیری تأثیر بسزایی دارد. حضرت علی علیه السلام می فرماید:

یادآوری نقاط مثبت و خوب رفتار و کارهای افراد، موجب تحرک بیشتر افراد شجاع و برانگیختن افراد دلسرد و مسامحه کار برای انجام رفتار مثبت خواهد شد.

پیام متن:

توجه به تفاوت های فردی و تأکید بر نقاط مثبت.

متانت در رفتار و آراستگی ظاهری

وَ ثِیابَکَ فَطَهِّرْ * وَ الرُّجْزَ فَاهْجُرْ؛ جامه ات را پاکیزه دار و از پلیدی دوری گزین». (مدثر: 4 و 5)

توجه به پاکیزگی و آراستگی ظاهر افراد یکی از اصول مهم در روابط انسانی است. منظور از آراستن، آرایش کردن نیست، بلکه غرض حفظ وقار و آراستگی و پاکی جسم و جان است. این ویژگی موجب مقبولیت اجتماعی فرد می شود و جذب شدن و صمیمیت ها را بیشتر می کند.

پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله از قول خداوند می فرماید: «خداوند دوست دارد وقتی مؤمنی نزد دیگری می رود، با آمادگی و آراستگی حاضر شود».

پیام متن:

آراستگی و طهارت جسم و جان، مقدمه آموزش.

شاداب و بانشاط بودن استاد در کلاس

از مهم ترین ویژگی های اخلاقی معلم مؤمن، رعایت خوشرویی و شادابی در کلاس هنگام روبه روشدن با دانش آموزان و دانشجویان است. حضرت رسول اکرم صلی الله علیه و آله توصیه می کند که با برادرانت باگشاده رویی برخورد کن که خدا ترشرویان را دوست ندارد.

شادی یکی از نیازهای اساسی روح انسان و لازمه زندگی اوست. خداوند با آفرینش انسان شادی و نشاط را نیز در نهاد وی جای داد. بهار طرب انگیز، طبیعت زیبای هستی، صدای خروش آبشاران، طلوع و غروب زیبا و در کنار آنها برخوردهای مثبت و همراه با گشاده رویی، به آدمی انبساط خاطر و شادابی می بخشد.

چو شادی بکاهد، بکاهد روان

خِرد گردد اندر میان ناتوان

فردوسی

پیام متن:

گشاده رویی، عاملی برای شادی و نشاط در دیگران.

فرا رسیدن بهار تعلیم و تربیت بر معلمان و دانش آموزان عزیز مبارک باد

سخنان امام خامنه ای

معلم های مشهور تاریخ ایران

روابط انسانی درمدارس واصول ایجاد رابطه حسنه با دانش آموز و والدین

مقدمه:

آنچه در حیات انسانی حائز اهمیت است نیاز به همزیستی با یکدیگر و روابط انسانی است . روابط انسانی موهبتی است که در انسان به ودیعه گذاشته شده تا بتوانند یکدیگر را درک کنند و با هم زندگی کنند . روابط انسانی سرمنشأ رفع همه نیازهای انسانی است . در سایه ی روابط انسانی روان انسان ، تلطیف می یابد ، استعدادش می شکفد و به بار می نشیند .

تعلیم ، تغییر در رفتار است و مدرسه جولانگاه تغییر و تبدیل است . پایه و اساس تغییر هم عشق و محبت است که در روابط انسانی محقق می گردد . تا مدیر با معلم ، مدیر با دانش آموز ، مدیر با اولیاء و … رابطه برقرار نکند چگونه می تواند احساسات و عواطف خود را بدانها منتقل کند و موجب تغییر گردد ؟

از عوامل مهمی که بر روابط انسانی در آموزشگاه اثری غیر قابل انکار دارد شرایط و جو حاکم بر مدرسه است و مدیر به عنوان هماهنگ کننده ، در ایجاد جو مسئولیتی سنگین تر دارد .  www.zibaweb.com

روابط انسانی :

روابط انسانی به مطالعه راه های ایجاد زمینه ها و شرایط مناسب برای زندگی و رشد افراد می پردازد . محیط و شرایط مناسب به وضعیت و یا موقعیتی اطلاق می شود که در آن افراد بتوانند از طریق دست یافتن به نیاز های منطقی خود رشد کنند ، رشدی که در راستای فطرت آن ها ست . در نهایت ، استعداد و توانایی های بالقوه آنان را شکوفا می کند به طوری که با ویژگی های موجود زنده سازگاری داشته باشد .

جو :

«جو» مجموعه ای از حالات ، خصوصیات یا ویژگی های حاکم بر یک محیط یا فضای آموزشی مانند مدرسه است که آن را قابل اعتماد یا غیر قابل اعتماد ، جاذب یا دافع ، رعب آور یا آرام بخش ، بازدارنده یا محرک ، خلاق یا راکد و . . . می سازد و موجب می گردد ، مدارس یک مقطع تحصیلی ، با اینکه از یک دستورالعمل و آئین نامه آموزشی ابلاغ شده تبعیت می کنند دارای جوی متفاوت باشند .www.zibaweb.com 

مشاهده شده است عواملی مانند ویژگی های اقتصادی ، اجتماعی ، فرهنگی ، عمرانی و غیره در دو مدرسه نسبتاً نزدیک در یک مقطع تحصیلی کاملاً مشابهت داشته باشند لاکن جو حاکم بر آن ها متفاوت است . در بین دانش آموزان و کارکنان (معلمان و کادر اداری) و حتی اولیا اصطلاحاتی چون جو سالم ، جو ناسالم ، جو باز ، جو بسته ، جو مسموم و مانند آن مورد استفاده قرار می گیرد ، که به نوعی بر روابط انسانی حاکم بر مدارس حکایت میکند .

جو باز و سالم  : جوی است که افراد در آن احساس آزادی می کنند و خود را در تصمیم گیری ها و سرنوشت مدرسه شریک می دانند . در این جو با اعتقاد به اجرای دستورالعمل ها و قوانین اداری شیوه های مناسب برای رشد آموزشی و تربیتی مدرسه اتخاذ می گردد . زمینه برای رشد استعدادها و خلاقیت افراد فراهم بوده و نوعی صمیمیت و احساس پشتیبانی و حمایت در محیط وجود دارد .

جو بسته و ناسالم : جوی ست که افراد از نظر فکری و رفتاری محدودیت هایی دارند بطوریکه در داخل مدرسه نمی توانند خارج از مرز های تعیین شده اظهار نظر و رفتار کنند . قوانین و دستورالعمل ها به صورت آزار دهنده و بازدارنده بر افراد تحمیل می شوند بطوریکه رنجش در  افراد بوجود می آید . در این جو ، نه تنها خلاقیت و نوآوری افراد رشد نمی کند بلکه دردسر آور  است . فرد خود را جدای از مدرسه می بیند و احساس حمایتی از آن در وی ایجاد نمی شود .www.zibaweb.comwww.zibaweb.com

جو مسموم : جوی است که علاوه بر بسته بودن و عدم اعتماد ، افراد به یکدیگر مظنون هستند و به کنجکاوی در احوال یکدیگر می پردازند و ایجاد آسیب از سوی دیگران را احساس می کنند . آسیب پذیری عاطفی ، اجتماعی و روانی در چنین جوی بسیار زیاد است . بر چسب و تهمت زدن ، کاری رایج به حساب می آید و وحشت از حضور در محیط بر افراد حاکم می شود . نتیجه چنین جوی معمولاً خستگی ، فرسودگی و بیزاری در افراد است .

رابطه حسنه :

 رابطه ی مثبت و هدفداری که با درک متقابل نیازها ، احساسات و عواطف یکدیگر با هم در تعامل بوده و از این رابطه نوعی احساس رضایت و خرسندی در افراد ایجاد  می شود .

درک احساسات و بیان و انتقال آن دروازه ی برقراری رابطه انسانی است . چه بسا انسانهای خوش قلبی که توانایی بیان و انتقال احساسات خود را به دیگر افراد ندارند و در عوض انسانهای متظاهری که با بیان احساسات خود در برقراری رابطه موفق هستند .

بنابراین سنگ زیر بنای ایجاد روابط حسنه در یک محیط آموزشی ، شناخت نیازها و احساسات افراد و توانایی برای بیان احساسات متقابل و انتقال آن به افراد است . مدیر برای ایجاد جوی مثبت باید احساسات و عواطف افرادی که با آنها در ارتباط است را بشناسد و در روابط خود ، توجه لازم به آن احساسات را داشته باشد .   

اصول مهم درایجاد روابط حسنه از سوی مدیر مدرسه : 

1- مدیر باید سعی کند پس از شناسایی احساسات خود ، احساسا ت منفی و متعارض (احساس منفی مانند : احساس ترس ، گناه ، رنج ، پوچی ، عدم اعتماد ، دشمنی ، عدم پذیرش و احساس متعارض حالتی که فرد نمی تواند افکار و احساسات خود را یک سویه سازد . مانند : شادی و غم ، رضایت و عدم رضایت و غیره) خود را به طریق منطقی از بین ببرد و احساسات مثبت (مانند : امنیت ، شادی ، پذیرش ، اعتماد به نفس ، ارزشمندی ، محبت ، حق شناسی) را جایگزین آنها سازد و این اصل را بکار گیرد که تا «من» نگرش و احساس مثبتی به دیگران نداشته باشم نمی توانم با آنان رابطه برقرار کنم (اصل داشتن نگرش مثبت) .

2- مدیر باید به این اصل اعتقاد داشته باشد که انسانها در شرایط عادی و معمولی احساسات و عواطف خود را به همان شکلی به او منتقل می کنند که مدیر احساسات و عواطفش را به آنان منتقل کرده است (اصل تعادل مبادله) .

3- مدیر باید توانایی بروز یا توقف انتقال عواطف و احساساتش را آن گونه که بهترین نتیجه را بتواند بگیرد داشته باشد  (اصل کنترل احساسات و عواطف) .

4- مدیر باید بتواند با بهره گیری از الفاظ ، کلمات ، جملات ، حرکات ، ایما و اشاره احساسات و عواطف خود را توصیف کند به طوری که طرف مقابل عواطف و احساسات مثبت مدیر را به خوبی درک کند . داشتن روحی لطیف و ستایشگر نسبت به انسان ها و همه مظاهر خلقت ، در تحقق این امر کمک می کند (اصل انتقال عواطف و احساسات) .

قوانین و فنون کلی در روابط حسنه :

قانون اول : با دیگران آن چنان رفتار کنید که مایلید با شما رفتار کنند .

انتظار گوش دادن ، بررسی مشکل ، رفتاری مناسب همراه با کرامت ، اغماض ، حداقل انتظاری است که در روابط انسان ها وجود دارد .

 قانون دوم : قانون ناگزیری (چاره نداشتن)

 انسان الزاماً نمی تواند همه چیز را به همان شکلی که خود می خواهد داشته باشد و یا آن را به هر شکلی که می خواهد تغییر دهد . با رعایت این قانون بجای گریز و فرار از امر ناخواسته بهتر است بگوئیم که چگونه می توان با وضعیت موجود ساخت و با او زندگی کرد و بالاخره چگونه می شود از او چیزی بهتر ساخت ؟

قانون سوم : قانون دوری از جدال و ستیزه

جدال و ستیزه حتی درگیری لفظی سبب از دست دادن حرمت ، ارزش و احترام هر دو طرف مجادله می شود که به سادگی نمی توان آن را جبران کرد . مدیر نباید در هیچ موردی اهمیت و ارزش خود را طوری دستخوش تهدید قرار دهد که ناچار شود برای حفظ آن با طرف مخالف به ستیز برخیزد . زیرا عاقبت الامر وضعی برای هر دو طرف بوجود می آید که عقب نشینی بدون از دست دادن احترام برای هیچ یک میسر نخواهد بود .

الف  ـ عوامل ایجاد و تحکیم روابط انسانی از دیدگاه کیمبل :

- ایجاد جو اعتماد و اطمینان ، دوستی و محبتwww.zibaweb.com

- احساس آزادی بیان ، افکار و عقاید ، احساس تعلق به مدرسه

- راز داری مدیر ، اغماض از بعضی از خطاها

- رعایت عدالت در رفتار (تشویق و تنبیه) ، رعایت ادب و نزاکت ، طرز سخن گفتن

- احترام به افکار و احساسات فرد و شناخت احساسات و انعکاس درک احساس ، حفظ خونسردی و متانت در مسائل بحرانی ، مخصوصاً بحث های عاطفی

- از صمیم دل دلسوزی کردن ، سعی و کوشش برای بر آوردن نیازها و رفع گرفتاری های افراد

- برقرارکردن روابط غیر رسمی و صمیمی بر مبنای نقاط مشترک

- ایجاد محیط برای بروز و پرورش استعدادها و شکوفایی آنها

- کاربرد به جا و به موقع از قدرت و اختیار و دوری از افراط و تفریط در کاربرد آنها

- توانایی خود را به جای دیگران قرار دادن و درک مشکلات و مسائل از دید طرف مقابل

ب ـ علایم و نشانه های وجود اختلال در روابط انسانی :

- وجود بی نظمی و لاابالی گری ، عدم توجه و یا سرپیچی از قوانین و دستورات اداری .

- وجود بی تفاوتی نسبت به مدیر ، پیدایش گروه های مختلف با دید و نظرات متعارض

- عدم هماهنگی بین افراد مدرسه در رابطه با اهداف سازمان

- دلیل تراشی های بی مورد کارکنان ، وجود اشتباهات ، ضایعات ، حوادث در محیط کار

- وجود غیبت های غیر ضروری با تمسک به قوانین و یا تمارض ، افزایش نقل و انتقالات بی مورد

- عدم اعتماد نسبت به سازمان و مدیریت در مورد خیر خواهی نسبت به کارکنان

- وجود تملق ، چاپلوسی ، مبالغه و تظاهر ، وجود احساس خستگی و کسالت و عدم رغبت بین کارکنان

- وجود ترس از تنبیهات بزرگ و غیر منطقی به دلیل اشتباهی کوچک و غیرعمدی

- وجود دوگانگی در گفتار و کردار ، وجود غیبت و نفاق و رفتار منافقانه

- وجود گلایه بین کارمندان و کارکنان از مدیریت

- احساس عدم امنیت شغلی ، احساس عدم تعلق فرد به سازمان و سازمان به فرد

- احساس بی اهمیت بودن در سازمان و مؤثر نبودن و عدم مشارکت در تصمیمات

از اساسی ترین کارهای مدیر در راستای ایجاد جوی سالم و شرایطی مناسب ، ایجاد احساس خوشحالی و رضایت خاطر در معلمین (کارکنان) ، دانش آموزان و اولیا است .

راه ایجاد رابطه حسنه با معلمین (کارکنان) :

در این جهت توجه مدیر به موارد زیر معطوف می گردد :

 احترام به شخصیت و افکار معلمین با تشکیل جلسات جهت بیان ایده و نظرات و جلب مشارکت آنان و تشویق آنها به فعالیت های اجتماعی در راستای ایجاد روابط نزدیک ، صمیمی و دوستانه . داشتن رفتار مناسب (با وقار ، متین و سنجیده در حد شأن جو تربیتی مدرسه و مورد قبول) ، توجه به مشکلات آنان و تلاش برای رفع مشکلات

راه ایجاد رابطه حسنه با دانش آموزان :

احترام به شخصیت دانش آموز به نحوی که در دانش آموز احساس تعلق و پذیرفته شدن ایجاد گردد . با هر دانش آموز منصفانه و عادلانه رفتار شود . دانش آموز احساس کند که مدیر و معلمان دوستان او هستند . دانش آموز بداند که احساسات و توانایی هایش مورد توجه مدرسه است .

راه ایجاد رابطه حسنه با اولیا :

مدیر با شناخت ارزش و نقش خانواده در شکوفائی استعدادها ، تربیت ، آموزش و چگونگی ارتباط آنها با مدرسه زیربنایی ترین گام را در ایجاد رابطه حسنه با اولیا بر می دارد . مدیر با شناخت ویژگی ها و خصوصیات اجتماعی ، سیاسی ، مذهبی ، اخلاقی و فرهنگی جامعه و خانواده در جلب مشارکت اولیا ، با شرکت دادن آنان در وظایف ، مسئولیت ها و عملیات تلاش کند به طوری که نتیجه آن ، احساس تعلق و مؤثر بودن باشد . www.zibaweb.com

در این مسیر نیز باید کلید اصلی ارتباط و حلقه اتصال خانه و مدرسه یعنی دانش آموز را دریافت . مدیر باید بداند که اصل اساسی استحکام رابطه با اولیا بر پایه پیوند های روانی ، عاطفی و فکری است . بیان احساسات مثبت و سازنده و دلسوزی نسبت به سر نوشت دانش آموزان و ایجاد نگرش مثبت در اولیا نسبت به مدیریت و مدرسه راهی مؤثر در برقراری روابط انسانی است .

منابع : 1- میرکمالی ، سید محمد : روابط انسانی در آموزشگاه ، نشر یسطرون ، تابستان 79

           2- وایلز ، کیمبل : مدیریت و رهبری آموزشی ، مترجم محمد علی طوسی